Samobójstwa w Japonii: Las Aokigahara

W ostatnich latach często się słyszy o samobójstwach w Kraju Kwitnącej Wiśni, co wiąże się po części z wysokim współczynnikiem bezrobocia. Statystyki jasno wskazują, że od roku 1998 ok. 30 000 osób rocznie decyduje się na ten desperacki krok, zaś wysoka liczba przypadków musiała zostać zauważona przez opinie publiczną na całym świecie. Napisały o tym okładkowe tematy popularne Magazyny Times i Newsweek, wskazując na ten niesławny fenomen i jego powiązanie z wzrostem bezrobocia. Wielu z nas marzy o tym, by znaleźć się w tym orientalnym raju, ale nie można też zapominać, że kraj samurajów ma też swoje drugie, bardzo mroczne oblicze.

Dla Japończyków Fuji ma wyjątkowe znaczenie, bo jest zarówno świętą górą jak i wcieleniem wysokiego piękna.  Każda osoba interesująca się Japonią kojarzy jej majestatyczny szczyt. Ilu z Was jednak wie, że u stóp świętego wręcz miejsca znajduje się inne, stosunkowo rzadko wspominane w przewodnikach turystycznych. Mowa tu o lasach Aokigahara, niesławnych ze względu na największą w Japonii liczbę targnięć na własne życie. Zgodnie z doniesieniami z lokalnego posterunku policji Fuji-Yoshida w ciągu ostatnich lat dochodzi tam średnio do 78 przypadków samobójstw. Nieszczęśliwcy upodobali sobie piękny widok i wysokie drzewa – idealne do tego, by przewiesić przez nie sznur i się powiesić… Miejsce cieszy się ponura sławą wśród desperatów, bo na przestrzeni 5 lat liczba nowych przypadków stale rośnie.

W cieniu pięknej góry Fuji często dochodzi do tragedii…

Statystyki udostępnione przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) wskazują, że największy odsetek samobójców stanowią mężczyźni pomiędzy 40 a 60 rokiem życia. Wielu z nich dokonuje tego dramatycznego czynu z powodów kulturowych, czyli silnie zakorzenionego w mentalności Japończyków poczucia honoru. Odbierają sobie życie, by „dalej nie kalać dobrego imienia rodziny” lub by nie sprawiać jej problemów. Inni nie mogą pogodzić się tym, że firmy, którym poświecili całe życie wysyłają ich na przymusową emeryturę po latach oddanej pracy, a z racji wieku nie mogą znaleźć innego zajęcia.

Sytuacja jednak ulega stopniowo zmianie. Psychiatra Hidetoshi Nishijima z Japońskiego Stowarzyszenia Lekarzy w opublikowanym rok temu wywiadzie wspomina znaczeniu życia rodzinnego dla typowego Japończyka. Chęć bycia z bliskimi stopniowo umniejsza znany na świecie (po części mający sporo prawdy) stereotyp Japończyka – stawiającego pracę i życie zawodowe na pierwszym miejscu. „Wzrastająca liczba pracodawców nie patrzy przychylnie na zostawanie po godzinach” – stwierdza Nishima. Nie wyjaśnia to jednak, czemu do 1997 roku na 100 000 osób przypadało 20 samobójców, kiedy ostatnio liczba ta wzrosła prawie trzykrotnie.

„Życie to cenny dar, jaki otrzymaliśmy od naszych rodziców. Pomyślcie jeszcze raz o  rodzicach, rodzeństwie i dzieciach. Nie martwcie się samotnie, tylko skontaktujcie się z nami”. Tablica postawiona w lesie Aokigahara, by dać potencjalnym samobójcom do myślenia.

Dr Nishima wyrokuje, że mimo spadku przypadków depresji spowodowanej wyczerpaniem pracą oraz stresem związanym ze sprawami awansu i zakresu obowiązków (ważna rola firmy w życiu Japończyka) zwiększyła się ilość chorób psychicznych, rosnącej awersji do wykonywanej pracy. Rozwiązaniem problemów według specjalisty jest rosnąca potrzeba zmniejszenia stresu wśród pracowników firm oraz stworzenie programów pozwalających uwolnić swoje tłumione emocje w bardziej zdrowy sposób.

Kolejnym charakterystycznym dla Japończyków działaniem są zbiorowe samobójstwa wśród młodych ludzi. W 2004 r. policja znalazła siedem osób martwych w zaparkowanej furgonetce na przedmieściach Tokyo. Okna samochodu zalepiono winylową taśmą, zaś wewnątrz znaleziono piecyki na węgiel. Samobójcy przedawkowali środki nasenne. Część zmarła z powodu zatrucia lekarstwem, część z powodu zatrucia dwutlenkiem węgla. Policja znalazła ciała po otrzymaniu telefonu od przyjaciela jednej z ofiar, który otrzymał od niej pożegnalnego e-maila z wskazówkami.

Pewna Internautka o ksywie “Sui-chan” informuje w sieci, że planuje popełnić seppuku na żywo przed kamerką. Na szczęście w porę zareagowano, więc dziewczyna nie spełniła swojego smutnego planu.

Co najciekawsze, ofiary się nie znały wcześniej osobiście, a kontakt nawiązały na forum internetowym, gdzie opublikowały post, że szukają chętnych do podróży na „tamten świat”. W ten sposób do furgonetki trafiła 34 letnia matka, 20 letni studenci oraz kilku bezrobotnych – wszyscy z różnych części Japonii. Tego samego dnia policja znalazła też dwie kobiety martwe w samochodzie zapakowanym obok świątyni w Yokosuce (60 km od Tokyo). Ta sama metoda samobójstwa dała policji poszlaki, że obie te sprawy były ze sobą powiązane. W Japonii organizowanie turystyki na tamten świat stało się popularne za sprawą Internetu. Mówi się, że problem ten wynika z powodu psychologicznego napięcia i niemożności jednostek w spełnieniu wymagań społeczeństwa.

Tantō – narzędzie rytualnego samobójstwa

Ciężko zrozumieć odmienność samobójstwa w Japonii od podobnych czynów w innych krajach na świecie. Po części jest to zakorzenione w kulturze, za sprawą sławetnego Seppuku (jap. 切腹) – japońskiego rytuału samobójstwa poprzez rozpłatanie mieczem wnętrzności, nazywanego również pospolicie harakiri (‚hara’ znaczy brzuch, ‚kiri’ to rzeczownik oznaczający – cięcie, w Japonii raczej nieużywane i uznawane za wulgarne – warto dodać, że słowo harakiri jest błędnym odczytaniem kanji, upowszechnionym prawdopodobnie przez amerykańskich żołnierzy stacjonujących na archipelagu japońskim i stąd ta niechęć).

Seppuku było powszechnie praktykowane od 12 wieku i związane było z wolą samuraja, by oczyścić się z zarzutów i udowodnić swoją niewinność. Było karą niehańbiącą i nawet oczyszczającą z hańby – z czasem stało się powszechną formą protestu wobec rozkazów zwierzchników, wyrazem czyjegoś żalu. Przestano je praktykować po przewrocie w 1868 roku, ale głośny w Japonii stał się przypadek pisarza Yukio Mishimy, który w 1970 r. popełnił seppuku by zaprotestować przeciw zmianom, jakie zaszły w Japonii po II wojnie Światowej.

Okładka popularnego komiksu „Suicide Forest” opowiadającego historię tragicznej miłości Japonki i obcokrajowca

Seppuku dokonywane było uroczyście, w odświętnych szatach, często w obecności gości oraz kaishaku, czyli sekundanta. Polegało na rozcięciu sobie w pozycji klęczącej brzucha. Przed tym czynem wojownik pisał wiersz śmierci. Pierwsze cięcie wykonywano poziomo z lewej strony na prawą. Jeśli wystarczało sił, to następowało po nim drugie, tym razem pionowe. Kaishaku jak to miało miejsce choćby w filmie „Shogun” był najczęściej towarzyszem broni lub przyjacielem samuraja popełniającego seppuku – miał on ściąć głowę samobójcy, by skrócić w razie czego jego męki. Musiało być precyzyjne, tak, by głowa samobójcy pozostała przytwierdzona do ciała i nie potoczyła się po ziemi.

W 2004 roku nastąpiła rekordowa fala samobójstw – 34, 427 osób odebrała sobie życie. Japoński rząd nie jest w stanie poradzić sobie z problemem i wciąż nie przedsięwziął odpowiednich kroków by zmniejszyć tą przerażającą statystykę. Młodzi ludzie nie radzą sobie ze stresem z powodu konieczności osiągnięcia sukcesu w szkołach, by później znaleźć prace. W radzeniu sobie z tym nie pomagają też ich rodziny, często kultywujące tradycyjne wartości japońskie, z formalnymi stosunkami nawet w kręgu własnej rodziny. Czują się izolowani, nie mają jak uwolnić swojego stresu, co często prowadzi do ostateczności.

„Suicide Club” – niezależny japoński film, poruszający kwestię samobójstw wśród młodych ludzi. Tutaj jednak w czysto sensacyjnym i abstrakcyjnym wydaniu.

Jak wspomina młoda Japonka Haruna na jednym z for internetowych: „Japońska kultura dąży do perfekcji. Jeśli nie udaje się jej osiągnąć, wielu z nas czuje, że nie dopełniło obowiązku wobec ojczyzny i własnej rodziny. Nie chodzi o czyn samolubny. Samobójstwo pozwala znieść ciężar z rodziny i kraju. Nikt nie zrozumie jednak, co dzieje się w umyśle osoby, która decyduje się na śmierć, niezależnie, z jakiej grupy etnicznej pochodzi…„. Na koniec dodam tylko, że 99% osób decydujących się na samobójczy skok zawsze robi to z gołymi stopami. Jak to często bywa, obuwie zostaje później znalezione na dachu budynku…